یک تعریف ساده برای حافظه ، فراخوانی اطلاعاتی است که آن ها را آموخته اید یا تجربه کرده اید . حافظه شما به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت عمل می کند . حافظه کوتاه مدت اطلاعات را برای چند ثانیه یا چند دقیقه در خود نگه می دارد درحالیکه حافظه بلند مدت اطلاعات را می تواند برای سالیان سال حفظ نماید . تلاشی که شما برای سپردن اطلاعات دارید یا در برخی مواقع دخالت ضمیر ناخودآگاه باعث می شود اطلاعات را برای مدت طولانی در ذهنتان نگهدارید . تفاوت عمده این دو حافظه ، ظرفیت آن ها است . حافظه بلند مدت هیچ انتها و محدودیتی برای آن تعریف نشده است در حالیکه ظرفیت حافظه کوتاه مدت زیاد نیست و معمولا اطلاعات حسی مانند آنچه را که در چند ثانیه یا چند دقیقه گذشته دیده ، شنیده ، لمس یا حس کرده اید در ذهنتان نگه می دارد و یا به مرور اطلاعاتی که در حافظه بلند مدت است می پردازد .
وقتی که در یادآوری شماره تلفن ، نام افراد ، جای پارک ماشین ، مکان وسایل منزل و ... دچار فراموشی یا دچار حواس پرتی می شوید و این موضوع برای شما چندین بار اتفاق می افتد به اندازه ای که زندگی روزمره شما را دچار اختلال کند ، باید به فکر یک چاره برای برطرف کردن آن بشوید . در چنین مواقعی حافظه کوتاه مدت شما ضعیف شده است و نیاز به تقویت دارد .
چنانچه خاطرات قدیمی ، مطالبی که قبلا آن ها به یاد سپرده اید ، تاریخ های مهم و ... دچار فراموشی شوند ، حافظه بلند مدت شما در آستانه فراموشی قرار گرفته است . مرور نکردن خاطرات ، یادآوری نکردن مطالب یا وقایع مهم و ..... می تواند در این موضوع تاثیر گذار باشد .
از دست دادن یا اختلال در حافظه کوتاه مدت و بلند مدت می تواند تحت تاثیر عواملی اتفاق بیفتد . استرس ، افزایش سن ، اعتیاد ، مصرف برخی داروها مانند داروهای شیمی درمانی ، آسیب مغزی و بیماری های عصبی می تواند باعث اختلال در حافظه می شود . با کنترل اضطراب ، قدم زدن ، بلند صحبت کردن ، بازی های تقویت حافظه و .... می توانید این ضعف را تا حدودی یا صد در صد درمان کنید . علاوه بر موارد مذکور تغذیه در پیشگیری و هم چنین درمان این حواس پرتی و فراموشی نقش بسزایی دارد که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت .
جاالب است بدانید ماده اصلی تشکیل دهنده مغز ، چربی است و حدود 60 درصد آن را در بر گرفته است . سوخت اصلی مغز قند و اکسیژن است . مغز ، قند لازم را از گلوکز خون دریافت می کند و در هر ساعتی ، حتی زمانی که شما خواب هستید در حال سوزاندن آن است و در ضمن بیشتر از هر عضوی در بدن اکسیژن مصرف می کند . پس در مورد تغذیه می توان گفت آن دسته از مواد غذایی که بتوانند به بهترین نحو ، قند و اکسیژن مغز را تامین کنند جزء بهترین تغذیه برای رشد مغز و افزایش حافظه محسوب می شوند . لازم بذکر است غرض از قند ، قندهای طبیعی است . مواد غذایی که حاوی قندهای مصنوعی هستند به دلیل افت سریع قند خون پیشنهاد نمی شوند .
مواد غذایی که حاوی پروتئین ( گیاهی یا حیوانی ) ، ید ، آهن و روی ، ویتامین های گروه B و امگا 3، ویتامین های E ,C ( آنتی اکسیدان ) ، کلسیم و قسقر هستند منابع غذایی خوبی برای تقویت حافظه محسوب می شوند . در ادامه به مواد غذایی که حاوی ویتامین ها و مواد مغذی هستند اشاره می کنیم :
1- ماهی های چرب مانند سالمون ، ساردین ، قزل آلا ، خال مخالی ، کیلکلا
2- میگو
3- روغن های گیاهی مانند روغن زیتون ، کانولا ، کتان
4- میوه هایی مانند سیب ، انگور ، آلو ، انجیر ، خرما ، توت فرنگی ، انار ، پرتقال
5- سبزیجاتی مانند کلم بروکلی ، هویج ، سویا ، کرفس ، کاهو ، اسفناج ، چغندر ، سیر ، پیاز
6- مغزها مانند گردو ، کنجد ، بادام ، نارگیل
7- منابع ویتامین های گروه B مانند جوانه گندم ، جوی دو سر ، عدس ، تخمه آفتابگردان
8- گوشت قرمز بدون چربی مانند گوشت گوساله ، گوسفند و شتر
9- گوجه فرنگی
10- انگور قرمز
11- زردچوبه و زنجبیل
12- تخم مرغ
13- قهوه و شکلات تلخ
14- چای سیاه و چای سبز ( در حد 1 یا 2 فنجان در طول روز و با قاصله چند ساعتی از مصرف غذا )
15- آب
16- روغن حیوانی
17- توت خشک ، انجیر خشک ، خرمای خشک و مویز
18- آلبالو و زغال اخته
همانطور که برخی از غذاها باعث افزایش حافظه و تقویت مغز می شوند . مواد غذایی هم وجود دارند که می توانند اثر مخرب بر روی حافظه داشته باشند . اکثر این غذاها سرشار از قند ، نمک و چربی های اشباع شده هستند که به دلیل ترکیبشان به ساختار مغز و سایر اجزای بدن آسیب می رسانند . پرهیز از این گروه مواد غذایی برای سلامتی قلب ، کلیه ، سیستم گوارشی و هم چنین برای داشتن وزن متعادل ، توصیه شده است . برخی از این مواد غذایی شامل موارد زیر هستند :
1- برنج سفید
2- فست فود
3- شکر
4- غذاهای کنسروی
5- سوسیس ، کالباس
6- ناگت
7- غذاهای پر چرب و سرخ شده
8- نوشابه
9- مصرف بیش از حد غذاهای شور و شیرین
تغذیه درست و اصولی شامل استفاده از مواد غذایی مفید ، انجام عادات خوب غذایی ، حذف مواد غذایی مضر و کنار گذاشتن عادات بد غذایی است . در مورد مواد غذایی مفید و مضر ، مفصل صحبت کردیم . در ادامه به عادات غذایی خوب و بدی که می تواند بر روی حافظه اثر بگذارد اشاره می کنیم .
1- گرسنگی
2- پرخوری
3- مصرف لبنیات با قرص آهن یا غذاهای آهن دار
4- مصرف مشروبات الکلی
5- حذف یک وعده غذایی
1- خوردن صبحانه که شامل غلات ، مواد قندی طبیعی و چربی مفید باشد
2- نهار مناسب ( حاوی مواد مغذی برای حافظه و حذف مواد غذایی مضر )
3- خوردن شام سبک در ابتدای شب
4- جبران کمبود وزن و کاهش اضافه وزن
5- خواب نیمروزی بعد از ظهر
6- حل کردن جدول ، بازی با لغات
7- انجام حداقل 10 دقیقه ورزش در طول روز
8- آدامس جویدن و کامل جویدن غذا
از نظر طب سنتی مواد غذایی یا گیاهانی که دارای طبع گرم و مرطوب هستند به تقویت حافظه و افزایش بازدهی مغز کمک می کنند . کندر ، زعفران ، مریم گلی ، سعد کوفی ، گل سرخ ، میخک ، به لیمو ، جینسنگ جز آن دسته از گیاهان دارویی هستند که مصرف آن ها برای تقویت حافظه توصیه می شود . از آن جایی که افراط و زیاده روی در مصرف هر چیزی ، دردسر ساز است این موضوع در مورد گیاهان دارویی هم صدق می کند . مثلا طبق روایات برخی از مادران باردار برای تقویت هوش جنین خود ، کندر مصرف می کنند . لازم بذکر است مصرف بیش از حد کندر نه تنها باعث افزایش هوش جنین نمی شود بلکه باعث بیش فعالی او خواهد شد . طبق آزمایشاتی که بر روی 100 مادر باردار انجام شد ، مشخص شد مادرانی که یک ماه یا کمتر از آن کندر مصرف کرده اند کودکان باهوشی به دنیا اورده اند اما مادرانی که دوره 3-4 ماهه کندر مصرف کرده اند فرزندانشان بیش فعال شده اند. . به همین دلیل قبل از مصرف ، در مورد مقدار و زمان استفاده از پزشک خود مشورت بگیرید .